Wokaliza to technika śpiewu polegająca na wykonywaniu melodii bez użycia tekstu. Najczęściej opiera się na jednej samogłosce, np. „a”, „e” lub „o”. Dzięki temu wokalista może w pełni skupić się na jakości dźwięku, intonacji, dynamice i ekspresji głosu.
Wokaliza nie jest tylko ćwiczeniem – w wielu utworach muzycznych pełni rolę artystyczną, dodając utworowi lekkości, melodyjności lub ekspresji, która nie byłaby możliwa przy użyciu słów.
Historia i funkcja dydaktyczna
Pierwsze zastosowania wokalizy pojawiły się w szkołach muzycznych i akademiach wokalnych już w XIX wieku. Była stosowana jako:
- ćwiczenie oddechowe,
- sposób na doskonalenie precyzji intonacji,
- narzędzie do rozwijania barwy i elastyczności głosu.
Wokaliza pozwala śpiewakowi eksperymentować z głosem w bezpieczny sposób, przygotowując do trudniejszych utworów operowych czy chóralnych. W klasycznej edukacji muzycznej jest nadal jednym z podstawowych elementów nauki śpiewu.
Poniżej przykład wykonania poruszającej i głębokiej wokalizy przez Ewę Małas Godlewską:
Scat – wokaliza w jazzie
W jazzie specjalną odmianą wokalizy jest scat – improwizacyjny śpiew bez słów, w którym wokalista traktuje głos jak instrument. Używa sylab takich jak „bi-bop”, „doo-wop” czy „ta-ra” i improwizuje linie melodyczne podobnie jak w solówkach instrumentalnych.
Do najbardziej znanych mistrzów scatu należą:
- Louis Armstrong,
- Ella Fitzgerald,
- Al Jarreau,
- Scatman John.
W Polsce styl ten rozwijali m.in. Urszula Dudziak, Janusz Szrom i Halina Frąckowiak. Scat pozwala wokaliście na pełną swobodę interpretacyjną i kreowanie unikalnych fraz muzycznych.
Wokaliza we współczesnej muzyce
Współcześnie wokaliza znalazła zastosowanie także w popie, muzyce eksperymentalnej, ambient i elektronicznej. Artyści używają jej, aby:
- tworzyć efekty brzmieniowe,
- budować atmosferę utworu,
- wprowadzać element improwizacji i ekspresji, który nie byłby możliwy przy użyciu słów.
Wokaliza w nowoczesnych produkcjach studyjnych może być też miksowana z efektami dźwiękowymi, takimi jak pogłos, delay czy autotune, co daje zupełnie nowe możliwości aranżacyjne.
